Karl Guha, bestuursvoorzitter van Van Lanschot Kempen

Angst en geld bewegen zich in tegengestelde richting

 

Hoe kijkt een vermogensbeheerder aan tegen de huidige technologische ontwikkelingen? Niet onverdeeld positief, zo blijkt uit een gesprek met Karl Guha, bestuursvoorzitter van Van Lanschot Kempen. ‘Onze dienstverlening is afhankelijk van een stabiele samenleving. Op economische onrust zit niemand te wachten. De technologische ontwikkelingen van nu leiden in veel opzichten tot bezorgdheid: emotioneel, juridisch en fiscaal. Bovendien staat een groot aantal banen op de tocht. Dat is niet goed voor de welvaart van onze cliënten.’

 

‘Onze taak is te zorgen voor bescherming tegen een regenachtige dag. Dat doen we voor onze institutionele klanten bij Kempen, onze private banking klanten bij Van Lanschot en onze instromende klanten bij Evi van Lanschot,’ aldus Guha. ‘Wij houden niet alleen de ontwikkelingen op de financiële markten en de politiek in de gaten, we kijken vooral naar de megatrends. De huidige technologisering in combinatie met globalisering gooit de traditionele manieren van werken omver. Machines kunnen veel taken sneller, beter en goedkoper uitvoeren. Dat leidt onontkoombaar tot minder banen, dat geldt niet alleen voor het repetitieve werk, maar ook voor de meer intellectuele functies. Niet iedereen zal nieuw werk vinden, ondanks om- en bijscholing. In de toekomst zijn er veel mensen nodig in de zorg, maar ik zie nog niet dat daarop wordt geanticipeerd.’ Het probleem reikt volgens de bankier verder dan hoe deze mensen op andere manier in hun levensonderhoud kunnen voorzien. ‘Dat zou je kunnen oplossen met een basisinkomen, maar het gaat niet alleen over geld. De vraag is vooral hoe mensen een zinvol bestaan kunnen leiden in een technologie gedreven samenleving. Dat doe je niet door de hele dag thuis te zitten. Wanneer mensen geen functie meer hebben voor de samenleving, vernietigt dit hen van binnenuit. Dat hebben ze in Amerika ervaren toen de Indianen uit hun traditionele wereld werden gehaald en daarvoor in de plaats een basisinkomen kregen. Uiteindelijk gingen ze daaraan kapot.’

 

Stabiliteit en juridisch kader

Ligt dat bij een wealth management bank niet wat anders, de klanten zijn immers niet de minst bedeelden uit de samenleving? Guha: ‘Ons businessmodel gaat uit van een evenwichtige samenleving binnen een rechtstaat. Dat is een voorwaarde voor het creëren van welvaart. Ook gelijkwaardigheid in een samenleving is belangrijk. Er valt van alles te zeggen over Nederland, maar dat zit hier wel goed. Het gevolg is dat we hier in de geschiedenis nog nooit in zoveel stabiliteit hebben gekend als nu. Dat heeft echter wel een prijs, in de vorm van belastingen. Want zonder voldoende middelen bij de overheid kun je geen stabiele samenleving behouden. In het huidige systeem belasten we vooral mensen, terwijl het juist de processen zijn waar nu de echte waarde wordt gecreëerd. Stel een werkend individu, een aandeelhouder en een bedrijf verdienen ieder honderd euro, dan betaalt de eerste 52 procent belasting, de tweede 15 procent en de derde maximaal 28. De verhouding tussen deze drie stromen bepaalt de inkomsten van de schatkist. Een technologiebedrijf als Apple betaalt relatief weinig aan de fiscus. Dat is geen probleem zolang er maar voldoende werk tegenover staat dat je fiscaal kunt belasten of als de overheid belastinginkomsten krijgt uit de processen tussen mens en machine. De consequenties van de huidige aanpak lezen we elke dag in de kranten: met een Amerikaans systeem heb je Amerikaanse problemen.’

 

Volgens de bankdirecteur zijn er belangrijke zaken die nog niet goed zijn geregeld in een wereld waarin technologie ingrijpt in de fundamenten van het zakendoen en het dagelijkse leven. Guha: ‘Deze ontwikkelingen hebben invloed op wat wij verstaan onder termen als contractuele rechten, eigendom en uiteindelijk vertrouwen. Ben je nog wel volledig eigenaar van je telefoon of auto wanneer je die alleen maar kunt repareren bij Apple of Tesla? Van wie zijn de data van de auto die je rijdt of de telefoon die je gebruikt? De software van Tesla zorgt ervoor dat je jouw eigen auto niet kunt gebruiken voor Uber en houdt ook in de gaten hoe zuinig je rijdt. Feitelijk zijn dat inperkingen van je eigendomsrecht. Ook als je een hypotheek afsluit kunnen banken dankzij de digitale ontwikkelingen meebepalen wat je met dat huis doet en wanneer ze dat niet bevalt, kunnen ze uiteindelijk de financiering uitschakelen. Op dit moment worden mensen allerlei rechten afgenomen. Ons juridisch systeem is hier nog niet op aangepast.’

 

Verantwoordelijkheid en vertrouwen

Door de globalisering en de technologische vooruitgang zijn wereldwijd miljoenen mensen de armoede ontstegen, dit neemt niet weg dat er ook veel angst heerst voor de negatieve gevolgen, zo weet Guha. ‘In de gehele geschiedenis hebben we het hier nog nooit zo goed gehad, die welvaart is echter op termijn niet houdbaar. We zullen eraan moeten wennen om het te doen met minder. Om dit proces in goede banen te leiden hebben alle betrokkenen een verantwoordelijkheid, consumenten, banken, centrale banken en de overheid. De centrale bank speelt een rol met het monetaire beleid. De overheid zal er met het fiscaal beleid voor moeten zorgen dat het eenvoudig aangaan van hoge schulden wordt ingeperkt. Maar uiteindelijk begint en eindigt het bij het individu. Hoe levert hij een bijdrage levert aan een betere samenleving met zijn arbeid en kapitaal? Dat geldt zeker ook voor de opbouw en behoud van zijn vermogen. In deze tijd van lage rente, lage groei en vergrijzing, waar zaken als pensioen en zorg niet meer vanzelfsprekend geregeld zijn, moet je als individu je eigen verantwoordelijkheid nemen. Op deze gebieden staan we onze cliënten bij, waarbij we sterk afhankelijk zijn van een stabiele context.’

 

Vertrouwen is essentieel voor zakendoen. Alle traditioneel belangrijke instituten lopen hier deuken op, dat geldt voor de overheid, het bedrijfsleven maar ook voor media met de opmars van het fenomeen nepnieuws. ‘Dat is ernstig,’ stelt Guha. ‘Er zijn geen voorbeelden van succesvolle samenlevingen die niet zijn gebouwd op vertrouwen. In een digitale wereld verandert er veel op dit gebied. Mensen vertrouwen nu via Airbnb hun huis toe aan een onbekende die aan de andere kant van de wereld woont. De behoefte van mensen om contact te maken met andere mensen blijft, maar de invulling daarvan verandert, al was het maar door het gebruik van avatars in de wereld van het zakendoen.’ Door de digitalisering zijn er belangrijke nieuwe vraagstukken over vertrouwen, aldus Guha. ‘We kennen natuurlijk de dialogen tussen mensen, en zijn er ook aan gewend geraakt dat mensen met machines interacteren. Nieuw is dat machines steeds vaker zaken onderling uitwisselen, dat proces kunnen we niet stoppen, ook niet als we de stekker eruit trekken. Dit kan enorme juridische consequenties hebben, want wie houden we verantwoordelijk voor wat machines met elkaar aanrichten? Computers kennen geen emoties, geen moraal en geen pijn. Het is niet mogelijk om ze te straffen of aansprakelijk te stellen, zeker wanneer je de mensen die erachter zitten steeds moeilijker kunt achterhalen. Dat moeten we dus regelen, daar is nu nog veel te weinig aandacht voor.’

 

Guha heeft een genuanceerde kijk op technologie. ‘Aan de voorkant van banken blijven mensen werkzaam die met andere mensen communiceren, maar aan de achterkant bevinden zich de digitale analyses van data. Met techniek kunnen we productiever zijn, en ook relevanter en persoonlijker, maar uiteindelijk blijft ons vak mensenwerk. Dat kun je niet dupliceren in de digitale wereld. Technologisering bestaat al sinds het stenen tijdperk en heeft ons veel gebracht, het verschil is nu dat artificial intelligence de rol van mensen daadwerkelijk kan overnemen. Ik ben daar heel sceptisch over, zoals ook Elon Musk dat is in zijn veel besproken meningsverschil met Mark Zuckerberg over dit onderwerp. Wij moeten leren samenwerken met machines, maar daarbij dient onze menselijkheid altijd centraal blijven te staan. Technologie dient de mens, en niet omgekeerd.’

​

[2018]

​