Lees meer over wat ondernemers van kunstenaars kunnen leren in het boek 'De kunst en het zakendoen.'
Het functionele van mislukkingen
Leonardo's loopbaan laat een aaneenschakeling zien van in meerdere opzichten grandioze mislukkingen op werktuigbouwkundig en artistiek gebied. Lees hier hoe functioneel dat is volgens professor Paul Iske, oprichter van het Instituut voor Briljante Mislukkingen, met als doel begrip te kweken voor de complexiteit van innovatie en ondernemen. Zijn lijfspreuk: “If we knew what we are doing, we wouldn’t call it innovation!”
LEREN INNOVEREN VAN KUNSTENAARS
Koos de Wilt voor Sprout
Innovatie is een toverwoord in de hedendaagse economie. Om crisis en concurrentie de baas te blijven moeten ondernemers en managers zich blijven vernieuwen, het ánders doen dan anderen. En hoewel het imago van de kunstenaar als zakenman beter kan, kunnen we verrassend genoeg juist veel leren van succesvolle kunstenaars door de eeuwen heen.
Logisch lijkt het in eerste instantie niet om kunstenaars als voorbeeld te nemen van economisch handelen. Kunstenaars zijn toch die subsidieslurpende luiwammesen? De geschiedenis leert ons iets anders. Juist nu is het een goed idee eens naar oude meesters te kijken, die ook altijd onder de strenge wetten van de economie hebben gewerkt en vaak buitengewoon briljante ondernemers bleken.
De eigenschappen van Da Vinci om te komen tot innovatie, die een handige leidraad kunnen zijn voor ondernemers, kunnen worden samengevat in een paar woorden: nieuwsgierigheid, empirisch onderzoek, out of the box-denken en je kunnen afzonderen.
Ons handelen is de afgelopen decennia gedomineerd door de gedachte van dingen beter doen (het domein van de calculerende manager) in plaats van dingen anders doen (het domein van kunstenaars). Inmiddels gaat het in onze economie niet alleen meer om efficiency, maar ook om effectiviteit. Je kunt je organisatie en productieproces prachtig op orde hebben maar te vaak verzuimen ondernemers om na te denken over de vraag of de markt nog wel op zijn product zit te wachten? Kunstenaar hebben vaak verfrissende, effectieve ideeën om economische hobbels te nemen. Neem bijvoorbeeld de levens en carrières van Leonardo da Vinci, Johannes Vermeer en Vincent Van Gogh.
Leonardo’s briljante mislukkingen
Als er één man is in de westerse kunstgeschiedenis aan wie we denken bij het vertrouwen op intuïtie, dan is het de Florentijnse Leonardo da Vinci (1453-1519). Da Vinci was trouwens veel meer dan schilder alleen, hij was ook: architect, uitvinder, ingenieur, filosoof, anatomist, natuurkundige, scheikundige, beeldhouwer, schrijver en componist. Hij maakte ontwerpen voor een vliegmachine, een automobiel, een gepantserde tank, een onderzeeboot, een hydraulische pomp en klokken.
De eigenschappen van Da Vinci om te komen tot innovatie, die een handige leidraad kunnen zijn voor ondernemers, kunnen worden samengevat in een paar woorden: nieuwsgierigheid, empirisch onderzoek, out of the box-denken en je kunnen afzonderen.
Een ander geheim van innovatie is volgens de Florentijn, je weten af te schermen van de buitenwereld.
Da Vinci legde net zo’n intense belangstelling aan de dag voor de menselijke anatomie, als voor de tong van de specht, het geheim van eb en vloed en de vraag hoe je eigenlijk kunt schaatsen op ijs. Ook was empirisch onderzoek een belangrijke maatstaf voor hem. Hij moet tijdens zijn leven ongeveer dertig lijken hebben gevild en ontleed zoals een honderdjarige die hij net voor zijn sterven nog had geïnterviewd. Onmiddellijk nadat hij zijn laatste adem had uitgeblazen, zette Da Vinci onvervaard het mes in de borst van de man met wie hij even tevoren had zitten praten. Een onbevooroordeelde geest was eveneens een voorwaarde voor hem. Hij zag klakkeloze aannamen als een vorm van luiheid: “Wie weinig denkt, vergist zich vaak.” Ook zei hij: “Armzalig de leerling die zijn meester niet weet te overtreffen.”
Een ander geheim van innovatie is volgens de Florentijn, je weten af te schermen van de buitenwereld. Da Vinci was prettig gezelschap, maar dat nam niet weg dat hij in zijn diepste wezen solitair was. “Als je alleen bent, ben je volledig je eigen meester en als je in gezelschap met iemand bent, ben je nog maar de helft van jezelf, of nog minder, afhankelijk van de discretie van de ander”, zo schreef hij. Een kunstenaar moest, in zijn woorden “zijn geest zo leeg maken als een spiegel”.
Hij beoefende een vorm van ‘creatief nietsdoen’: want “verheven geesten (ingegni elevati) doen soms meer naarmate ze minder werken, omdat ze dan nieuwe dingen uitdenken en voor zichzelf de volmaakte ideeën vormen waaraan ze vervolgens met hun handen uitdrukking geven”. Zijn zoekende instelling blijkt bijvoorbeeld uit de vele voorstudies die hij maakte voor ‘Het Laatste Avondmaal’.
Da Vinci’s loopbaan laat een aaneenschakeling zien van in meerdere opzichten grandioze mislukkingen op werktuigbouwkundig en artistiek gebied.
Leverde het innovatieve denken ook nog wat op? Als we kijken naar wat Da Vinci concreet tot stand heeft gebracht, dan is het netto resultaat bedroevend. Kwantitatief is zijn kunstcarrière niet indrukwekkend. We kennen van hem nog geen twintig kunstwerken. Hij was een notoir langzame werker en had de grootste moeite een werk af te ronden. Zijn werk was eeuwig ’work in progress’. Van zijn grote projecten heeft hij alleen ‘Het Laatste Avondmaal’ min of meer tot een einde weten te brengen. Hoewel, nauwelijks was dit magnum opus voltooid of het begon al te verbrokkelen.
Da Vinci’s loopbaan laat een aaneenschakeling zien van in meerdere opzichten grandioze mislukkingen op werktuigbouwkundig en artistiek gebied. En mislukkingen worden in onze maatschappij meestal verbonden aan losers. Maar we weten dat successen zonder mislukkingen onmogelijk zijn. Onze maatschappij is heel complex en veranderlijk en per definitie onvoorspelbaar geworden. Of we het nu willen of niet; we moeten waardering hebben voor lef, voor geniale ingevingen en voor mislukkingen. De kracht van een succesvolle ondernemer is deze kennis van briljante geesten tot zich te nemen, te isoleren en simpelweg toe te passen binnen een business model.